Тимур Айтмұханбет - Азаттықтың Нұр-Сұлтандағы журналисі, видео операторы.
37 жастағы қызылордалық Нұрымжан Ақжігітов қаңтар оқиғасы кезінде көзінен жарақат алған. Ауруханада жатқан жерінен 7 қаңтар күні полиция алып кетіп, қамап тастаған. Туыстары Нұрымжанның тергеуде қысым көргенін айтады. Құзырлы органдар Азаттық сауалдарына жауап бермей отыр.
Астана тұрғыны Тимур Дәнебаев Қазақстан президентінің үстінен полицияға арыз жазды. Ол қаңтар оқиғасы кезінде «Алматыға 20 мың бандит шабуыл жасады» деген Қасым-Жомарт Тоқаев мәлімдемесін жалған ақпарат деп есептейді.
Шымкентте 5 қаңтар күні наразылық кезінде оққа ұшқан Нұрболат Алпамыстың нағашы әпкесі «билік бауырымның арманын күл-талқан» етті дейді. Кәмила Бағжанованың сөзінше, марқұмның ата-анасы қайғыдан әлі есін жимаған. Ол «ескертусіз оқ ат» деп бұйрық берген президент Тоқаевтың жауап беруін талап етеді.
24 жастағы Бақытжан Жандар дипломы бойынша жұмысқа тұра алмай, ауылдан Шымкентке келіп, таксист болып нәпақасын тауып жүрген. Қалада пәтер жалдап тұрып жатқан. Ол қаңтар көтерілісінде оқ тиіп қаза тапты. Анасы Гүлнәз Әбдиева бұл жағдайға "туды сүйіп, халқына ант берген" Тоқаев кінәлі дейді.
Тоқаев шетелге шығарылған заңсыз ақшаны қайтару тетігін екі айда ұсыну жөнінде үкіметке тапсырма берді. Ол ешкімнің атын атамады әрі қаржының сомасы туралы да ештеңе айтпады. Заңгер президенттің бұл сөзін «популистік бастама» дейді. Қаржыгер сөзінше, сыртқа шыққан ақшаны қайтарудың машақаты көп.
Ресми дерек бойынша қаңтар көтерілісі кезінде балалар да оққа ұшқан. Солардың бірі - Айкөркем Мелдехан. Оқ көлікте кетіп бара жатқан бүлдіршіннің маңдайына тиген. Әкесі "Қызымды атқандар жазықсыз кете ме" деп алаңдайды.
Мәжіліс бұрынғы президент Нұрсұлтан Назарбаевтың жеке өзіне арналған «Тұңғыш президент – Елбасы» заңындағы кейбір құзіретін қысқартты. Қарсы болған, қалыс қалған ешкім жоқ. Президент әкімшілігінен күні кеше ғана мәжіліс сипкерілігіне келген Ерлан Қошанов «депутаттардың ендігі міндеті қазіргі презид
Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев қаңтар оқиғасына байланысты мемлекеттік телеарнаға сұхбат берді. Сұхбатта президент түрмедегі азаптау туралы арыз-шағымдарды «асыра сілтеу» деп бағалады және оқиғаны халықаралық сарапшылардың тергеуіне жол бермейтінін айтты.
Қазақстанда қаңтар оқиғасы тұсында Қауіпсіздік кеңесі презиент Қасым-Жомарт Тоқаевтың қолына өткен соң мәжіліс "Тұңғыш президент – Елбасы туралы" конституциялық заңға өзгеріс енгізді. Назарбаевты кеңесті өмір бойы басқару құқығынан айырған депутаттар оның өзге артықшылықтарына әзірше қол тигізбеді.
19 қаңтарда Қазақстанда төтенше жағдай режимі аяқталса да бірнеше қаласында қауіпсіздік күшейді. Жолдар жабылып, көшеде полиция көбейді. Қуғындағы банкир Мұхтар Әблязов қаңтар оқиғасына байланысты митингіге шақырған. Бірақ митинг өтпей қалды.
Қазақстанда қаңтардың басында болған тәртіпсіздіктерден кейін 7 қаңтарда президент Тоқаев әскерге «ескертусіз оқ атуға» бұйрық берген. Халықаралық адам құқығын қорғау ұйымдары Тоқаевқа бұл бұйрығынан дереу бас тартуға шақырған еді. Осы күндері Азаттық радиосына жақыным әскерилердің қолынан қаза тапты, жараланды деген хабар жиі түседі. Депутаттардан "әскерилердің қолынан қаза болған қарапайым азаматтардың өліміне кім жауапты?" деп сұрадық.
Қазақстанда бұрынғы президенттің ескерткіші құлатылып, аты мен сөзі жазылған баннер жұлынған соң ел астанысының Нұр-Сұлтан атауын өзгертуді талап еткен петиця жарияланды. Оған қол қойғандар екі жүз мыңнан асты. Билік тұрғындардың бұл талабына байланысты әзір ештеңе айтпай отыр.
Қазақстанда қаңтардағы наразылықтан кейін президент пәрменімен құрылған қоғамдық қорға 12 млрд теңге түскен. Ресми дерекке сәйкес, 17 қаңтарда ел халқы ұйым шотына 10 млн теңге аударған. Ал бірнеше күн бұрын «Қазақстан халқына» деген атау берілген қордың қамқоршылық кеңесі бекіді.
Қазақстанды отыз жыл басқарған Нұрсұлтан Назарбаев елдегі қаңтардағы оқиғаларға байланысты ешқандай мәлімдеме жасамады. Оның қайда екені де белгісіз. Азаттық мәжіліс депутаттарынан «Назарбаев дәуірі аяқталды ма?» деп сұрады.
Қазақстанда жаңа үкімет жасақталды. 5 қаңтардан бері премьер-министрдің міндетін уақытша атқарып келген Әлихан Смайылов премьер болды. Алайда елдегі саяси жүйенің түгел жаңаруын талап еткендер "өзгерген ештеңе жоқ" дейді.
Қазақстанда төтенше жағдай енгізілгелі елде интернет шектелген. Осының салдарынан мобильдік банкинг істемей, жұрт әбігерге түсті. Банкоматтарда ақша жоқ. Барының алды ұзын-сонар кезек. Есеп айырысу қиындаған соң тұрғындар үй маңындағы дүкен-дәріханаларға қарызданып жатқанын айтады.
Парламент мәжілісінің бұрынғы депутаты Серік Әбдірахманов Азаттыққа Қазақстандағы төтенше жағдай туралы сұхбат берді. Экс-депутат тәртіпсіздікті Ұлттық қауіпсіздік комитеті ұйымдастырған дейді. Ол сондай-ақ осы жағдайдан кейін саяси реформа қажетін айтады.
Парламент мәжілісінің депутаты Берік Әбдіғалиұлы елде боп жатқан оқиғалардан сабақ алып, саяси реформа жасау керек деген пікірде. Ол 5 қаңтарда Алматыда болған тәртіпсіздіктерден соң Қазақстан саяси дағдарысқа ұшырау алдында тұр дейді.
Азаттық радиосын «елбұзар» деп айыптаған Бекболат Тілеухан депутат мандатын тапсырып берді. Орталық сайлау комиссиясы оның «өз еркімен» кеткенін айтты. Парламенттегі әріптестерімен қоштасып, журналистердің алдына келген экс-депутат бір тілшімен жұлысып қалды.
2021 жыл Қазақстанда саяси белсенділер түрлі себеппен жиі қудаланды. Бұған алаңдайтынын айтқан Еуропарламент депутаттары президент Қасым-Жомарт Тоқаевты сынады. Халықаралық рейтингтерде де Қазақстан ілгері жылжыған жоқ.
Тағы
